Hiệu ứng vịt con (hay hội chứng vịt non) (Baby duck syndrome) là một hiện tượng tâm lý được quan sát ở những chú vịt mới nở. Theo đó, những chú vịt con sẽ theo đuôi vật thể chuyển động đầu tiên mà chúng thấy sau khi ra đời, dù đó có là con gà, con người, hay bất kỳ vật gì khác. Trong tâm lý học của con người, hiện tượng này được gọi là ấn tượng (Imprinting), và nó chỉ việc con người thường coi trọng những trải nghiệm và cảm xúc đầu tiên như là chuẩn mực và hoàn hảo.
Chuyên mục xã hội
Khi con người trải qua một lần đầu tiên trong mọi việc, những gì họ cảm nhận và yêu thích sẽ được ghi nhớ sâu sắc. Ví dụ, mối tình đầu thường được xem là đẹp nhất và khó quên nhất. Hiệu ứng vịt con nhấn mạnh rằng con người có xu hướng khó chấp nhận sự thay đổi và khó mở lòng với những trải nghiệm mới dù chúng có thể tốt hơn. Với những gì đã được tiếp xúc đầu tiên, việc thay đổi điều đó đòi hỏi phải có sự nổi bật và ấn tượng mạnh mẽ.
Nguyên tắc tâm lý này phản ánh sự tò mò của con người, khi mà chúng ta có xu hướng coi vật thể đầu tiên mà chúng ta thấy sau khi mới bắt đầu là điều quan trọng. Mặc dù không phải là một vấn đề nghiêm trọng, hiệu ứng vịt con thường khiến người ta trở nên cẩn trọng và có phần bảo thủ, ngại thay đổi và không dễ dàng đón nhận cái mới. Hiệu ứng này có thể cản trở sự phát triển và sáng tạo cá nhân cũng như xã hội. Tuy nhiên, nó cũng giúp giữ gìn những giá trị truyền thống và yêu cầu những giá trị mới phải không ngừng cải tiến để nổi bật và khác biệt.
- Paul, Robert A. (1988). “Psychoanalysis and the Propinquity Theory of Incest Avoidance”. Journal of Psychohistory. 15 (3): 255-261.
- Spain, David H. (1987). “The Westermarck-Freud Incest-Theory Debate: An Evaluation and Reformation”. Current Anthropology. 28 (5): 623-635, 643-645. doi:10.1086/203603. JSTOR 2743359.
- Westermarck, Edvard A. (1921). The History of Human Marriage (ấn bản 5). London: Macmillan.